⚜ శ్రీ మంగేష ఆలయం ⚜ గోవా : పొండా

💠 శ్రీ మంగెస్ గౌడ్ సరస్వత్ బ్రాహ్మణుల కులదైవం. 

ఈ ఆలయం గోవాలో అతి పెద్దది మరియు ఎక్కువగా సందర్శించే దేవాలయాలలో ఒకటి

💠 ఈ ఆలయం , దాని చరిత్ర మరియు వాస్తుశిల్పానికి ప్రసిద్ధి చెందింది మరియు గోవాలోని అత్యంత ప్రసిద్ధ దేవాలయాలలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది. 

 ఇది పానాజీ రాజధాని నగరం పనాజీకి 21 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న పోండా తాలూకాలోని ప్రియోల్ వద్ద ఉంది.  

దాని చుట్టుపక్కల ప్రాంతాన్ని మంగూషి అంటారు.

గోవాలో శివుడు మంగేష్ అని పిలువబడే ఏకైక ఆలయం ఇది. 

⚜ స్థల పురాణం ⚜

💠 శివుని అవతారమైన మంగూష్ పేరుకు సంబంధించిన ఒక మనోహరమైన పురాణం ఉంది.  

శివునికి మంగుేష్ అనే పేరు భారతదేశంలో మరెక్కడా ఉపయోగించబడలేదు.  

శివుడు ఒకసారి తన భార్య పార్వతితో పాచికల ఆటలో తన వద్ద ఉన్నదంతా పోగొట్టుకున్నాడని పురాణం చెబుతోంది.  అతను స్వయం ప్రవాసంలోకి వెళ్లాలని నిర్ణయించుకుని గోవా పరిసర ప్రాంతాలకు చేరుకున్నాడు.

💠 శివుడు లేకుండా ఎక్కువ సేపు ఉండలేకపోయిన పార్వతి గోవా అడవుల్లో అతన్ని వెతుక్కుంటూ వచ్చింది. 

శివుడు ఆమెను భయపెట్టడానికి ఒక చిలిపి ఆట ఆడాలని నిర్ణయించుకున్నాడు మరియు ఆమెపై దాడి చేసిన పులి వలె మారువేషంలో ఉన్నాడు.  

పార్వతి తీవ్ర భయాందోళనలో సహాయం కోసం కేకలు వేసింది, 'త్రాహి మామ్ గిరీషా' (ఓ పర్వతాల ప్రభువు నన్ను రక్షించు).

💠 శివుడు వెంటనే తిరిగి తన సాధారణ రూపంలోకి మారాడు మరియు ఇద్దరూ ఒక్కటయ్యారు.  కానీ సహాయం కోసం పార్వతీ దేవి వేసిన కేకలు మరియు 'మామ్ గిరీషా' అనే పదాలు శివునితో ముడిపడిపోయాయి.

అక్కడి ప్రకృతి ఆ పిలుపుకి పరవశించిపోయి శివుడిని అదే పేరుతో అక్కడ వెలిసి ఉండవలసిందిగా కోరుకుంది .

కాలక్రమేణా, మంగూరిషా లేదా మంగూష్ అనే పదాలను సంక్షిప్తీకరించారు, ఈ రోజు అతన్ని 

అదే పేరుతో పిలుస్తారు.

🔅 చరిత్ర 🔅

💠 పురాతన కాలంలో ఈ ఆలయం కుశస్థలి. (ప్రస్తుతం కోర్టాలిమ్ అని పిలుస్తారు) . 

మంగేష్ లింగాన్ని భాగీరథి నది ఒడ్డున ఉన్న మంగిరీష్ (మోంగిర్) పర్వతంపై బ్రహ్మ ప్రతిష్ఠించాడని, అక్కడి నుండి సరస్వత్ బ్రాహ్మణులు బీహార్‌లోని త్రిహోత్రపురికి తీసుకువచ్చారని చెబుతారు.  

వారు లింగాన్ని గోమంతకానికి తీసుకువెళ్లారు మరియు ప్రస్తుతం కుశస్థలి (ఆధునిక కోర్టలిమ్) అని పిలువబడే జువారీ నది ఒడ్డున ఉన్న మోర్ముగోలో స్థిరపడ్డారు మరియు అక్కడ వారికి అత్యంత పవిత్రమైన ఆలయాన్ని స్థాపించారు.

💠 ఈ దేవాలయం 1543లో ముర్ముగావ్‌లోని కుశస్థలి కోర్టాలిమ్ అనే గ్రామంలో ఆవిర్భవించింది. 

ఇది 1543లో పోర్చుగీసు వారి వశమైంది.

పోర్చుగీస్ ప్రభువుల హయాo సమయంలో గోవాలో అనేక హిందూ దేవాలయాలు ధ్వంసం చేయబడ్డాయి.

💠 1560లో పోర్చుగీసువారు మోర్ముగావ్ తాలూకాలో క్రైస్తవ మత మార్పిడులు ప్రారంభించినప్పుడు కౌండిన్య గోత్రం మరియు వత్స గోత్రంలోని సరస్వతులు మంగేష్ లింగాన్ని అక్కడి నుండి అఘనాశిని (జువారీ) (సాంకోలే) నది ఒడ్డున ఉన్న కుశస్థలి లేదా కోర్టాలిమ్ వద్ద ఉన్న ప్రస్తుత ప్రదేశంకి తరలించారు.

దేవత యొక్క మార్పు 1560 సంవత్సరంలో జరిగింది.

💠 ఆలయం మరాఠాల పాలనలో రెండుసార్లు పునర్నిర్మించబడింది.

1973 సంవత్సరంలో ఎత్తైన గోపురంపై బంగారు కలశం అమర్చబడింది. 

💠 ఈ ఆలయ సముదాయంలో  నందికేశ్వరుడు, గణపతి, భగవతి మరియు వత్స గోత్రానికి చెందిన గ్రామపురుష దేవత  దేవశర్మ వంటి దేవతల మందిరాలు కూడా ఉన్నాయి.  

ములకేశ్వర్, వీరభద్ర, సాంతేరి, లక్ష్మీనారాయణ, సూర్యనారాయణ, గరుడ మరియు కాల భైరవ వంటి దేవతలు ప్రధాన భవనం వెనుక భాగంలో అనుబంధ దేవాలయాలుగా ఉన్నాయి.

💠 ఆలయ సముదాయం లోపల ఒక నంది మరియు అందమైన ఏడు అంతస్తుల దీపస్తంభం ఉన్నాయి. 

💠 గోవాలోని చాలా దేవాలయాల మాదిరిగానే, మంగూషి ఆలయంలో కూడా ప్రతిరోజూ పెద్ద సంఖ్యలో పూజలు జరుగుతాయి.  

ప్రతిరోజూ ఉదయం, అభిషేక, లఘురుద్ర మరియు మహారుద్ర అనే షోడశోప్చర్ పూజలు నిర్వహిస్తారు.  దీని తరువాత మధ్యాహ్నం మహా-ఆరతి మరియు రాత్రి పంచోపచార పూజ జరుగుతుంది.

💠 ప్రతి సోమవారం, సాయంత్రం ఆరతికి ముందు మంగుేష్ విగ్రహాన్ని పల్లకిలో  ఊరేగిస్తారు.

💠 పండుగలు : 

వార్షిక పండుగలలో శ్రీరామనవమి, అక్షయ తృతీయ, అనంత వృతోత్సవ, నవరాత్రి, దసరా, దీపావళి, మాఘ పూర్ణిమ పండుగ (జాత్రోత్సవం) మరియు మహాశివరాత్రి ఉన్నాయి. 

మాఘ పూర్ణిమ పండుగ మాఘ శుక్ల సప్తమి నాడు ప్రారంభమై మాఘ పూర్ణిమ నాడు ముగుస్తుంది.

💠 కొసమెరుపు:

 ఈ ఆలయం ప్రముఖ గాయని లతా మంగేష్కర్ యొక్క కులదేవత.

ఈ ఆలయంలో శివుని పెరు మీదే ఆవిడ ఇంటి పేరు మంగేష్కర్ అయింది.

💠 గోవా రాజధాని పనాజీ నుండి 21 కి.మీ మరియు మార్గోవ్ నుండి 26 కి.మీ.

 

© Santosh Kumar