|| అనుక్రమణికా ||
ప్రాప్తరాజ్యస్య రామస్య వాల్మీకిర్భగవానృషిః |
చకార చరితం కృత్స్నం విచిత్రపదమాత్మవాన్ || ౧ ||
చతుర్వింశత్సహస్రాణి శ్లోకానాముక్తవానృషిః |
తథా సర్గశతాన్పంచ షట్కాండాని తథోత్తరమ్ || ౨ ||
కృత్వాపి తన్మహాప్రాజ్ఞః సభవిష్యం సహోత్తరమ్ |
చింతయామాస కో న్వేతత్ప్రయుంజీయాదితి ప్రభుః || ౩ ||
తస్య చింతయమానస్య మహర్షేర్భావితాత్మనః |
అగృహ్ణీతాం తతః పాదౌ మునివేషౌ కుశీలవౌ || ౪ ||
కుశీలవౌ తు ధర్మజ్ఞౌ రాజపుత్రౌ యశస్వినౌ |
భ్రాతరౌ స్వరసంపన్నౌ దదర్శాశ్రమవాసినౌ || ౫ ||
స తు మేధావినౌ దృష్ట్వా వేదేషు పరినిష్ఠితౌ |
వేదోపబృంహణార్థాయ తావగ్రాహయత ప్రభుః || ౬ ||
కావ్యం రామాయణం కృత్స్నం సీతాయాశ్చరితం మహత్ |
పౌలస్త్యవధమిత్యేవ చకార చరితవ్రతః || ౭ ||
పాఠ్యే గేయే చ మధురం ప్రమాణైస్త్రిభిరన్వితమ్ |
జాతిభిః సప్తభిర్బద్ధం తంత్రీలయసమన్వితమ్ || ౮ ||
[* పాఠభేదః –
రసైః శృంగార కరుణ హాస్య రౌద్ర భయానకైః |
విరాదిభీ రసైర్యుక్తం కావ్యమేతదగాయతామ్ ||
*]
హాస్యశృంగారకారుణ్యరౌద్రవీరభయానకైః |
బీభత్సాద్భుతసంయుక్తం కావ్యమేతదగాయతామ్ || ౯ ||
తౌ తు గాంధర్వతత్త్వజ్ఞౌ మూర్ఛనాస్థానకోవిదౌ |
భ్రాతరౌ స్వరసంపన్నౌ గంధర్వావివ రూపిణౌ || ౧౦ ||
రూపలక్షణసంపన్నౌ మధురస్వరభాషిణౌ |
బింబాదివోద్ధృతౌ బింబౌ రామదేహాత్తథాపరౌ || ౧౧ ||
తౌ రాజపుత్రౌ కార్త్స్న్యేన ధర్మాఖ్యానమనుత్తమమ్ |
వాచో విధేయం తత్సర్వం కృత్వా కావ్యమనిందితౌ || ౧౨ ||
ఋషీణాం చ ద్విజాతీనాం సాధూనాం చ సమాగమే |
యథోపదేశం తత్త్వజ్ఞౌ జగతుస్తౌ సమాహితౌ || ౧౩ ||
మహాత్మానౌ మహాభాగౌ సర్వలక్ష్ణలక్షితౌ |
తౌ కదాచిత్సమేతానామృషీణాం భావితాత్మనామ్ || ౧౪ ||
ఆసీనానాం సమీపస్థావిదం కావ్యమగాయతామ్ |
తచ్ఛ్రుత్వా మునయః సర్వే బాష్పపర్యాకులేక్షణాః || ౧౫ ||
సాధు సాధ్వితి చాప్యూచుః పరం విస్మయమాగతాః |
తే ప్రీతమనసః సర్వే మునయో ధర్మవత్సలాః || ౧౬ ||
ప్రశశంసుః ప్రశస్తవ్యౌ గాయంతౌ తౌ కుశీలవౌ |
అహో గీతస్య మాధుర్యం శ్లోకానాం చ విశేషతః || ౧౭ ||
చిరనిర్వృత్తమప్యేతత్ ప్రత్యక్షమివ దర్శితమ్ |
ప్రవిశ్య తావుభౌ సుష్టు తథా భావమగాయతామ్ || ౧౮ ||
సహితౌ మధురం రక్తం సంపన్నం స్వరసంపదా |
ఏవం ప్రశస్యమానౌ తౌస్తపః శ్లాఘ్యైర్మహాత్మభిః || ౧౯ ||
సంరక్తతరమత్యర్థం మధురం తావగాయతామ్ |
ప్రీతః కశ్చిన్మునిస్తాభ్యాం సస్మితః కలశం దదౌ || ౨౦ || [సంస్థితః]
ప్రసన్నో వల్కలం కశ్చిద్దదౌ తాభ్యాం మహాతపాః | [మహాయశాః]
అన్యః కృష్ణాజినం ప్రాదాన్మౌంజీమన్యో మహామునిః || ౨౧ ||
కశ్చిత్కమండలుం ప్రాదాద్యజ్ఞసూత్రమథాపరః |
బ్రుసీమన్యస్తదా ప్రాదత్కౌపీనమపరో మునిః || ౨౨ ||
తాభ్యాం దదౌ తదా హృష్టః కుఠారమపరో మునిః |
కాషాయమపరో వస్త్రం చీరమన్యో దదౌ మునిః || ౨౩ ||
జటాబంధనమన్యస్తు కాష్ఠరజ్జుం ముదాన్వితః |
యజ్ఞభాండమృషిః కశ్చిత్ కాష్ఠభారం తథాపరః || ౨౪ ||
ఔదుంబరీం బ్రుసీమన్యో జపమాలామథాపరః |
ఆయుష్యమపరే ప్రాహుర్ముదా తత్ర మహర్షయః || ౨౫ ||
దదుశ్చైవ వరాన్సర్వే మునయః సత్యవాదినః |
ఆశ్చర్యమిదమాఖ్యానం మునినా సంప్రకీర్తితమ్ || ౨౬ ||
పరం కవీనామాధారం సమాప్తం చ యథాక్రమమ్ |
అభిగీతమిదం గీతం సర్వగీతేషు కోవిదౌ || ౨౭ ||
ఆయుష్యం పుష్టిజనకం సర్వశ్రుతిమనోహరమ్ |
ప్రశస్యమానౌ సర్వత్ర కదాచిత్తత్ర గాయనౌ || ౨౮ ||
రథ్యాసు రాజమార్గేషు దదర్శ భరతాగ్రజః |
స్వవేశ్మ చానీయ తతో భ్రాతరౌ చ కుశీలవౌ || ౨౯ ||
పూజయామాస పుజార్హౌ రామః శత్రునిబర్హణః |
ఆసీనః కాంచనే దివ్యే స చ సింహాసనే ప్రభుః || ౩౦ ||
ఉపోపవిష్టః సచివైర్భ్రాతృభిశ్చ పరంతప |
దృష్ట్వా తు రూపసంపన్నౌ తావుభౌ నియతస్తదా || ౩౧ ||
ఉవాచ లక్ష్మణం రామః శత్రుఘ్నం భరతం తథా |
శ్రూయతామిదమాఖ్యానమనయోర్దేవవర్చసోః || ౩౨ ||
విచిత్రార్థపదం సమ్యగ్గాయనౌ సమచోదయత్ |
తౌ చాపి మధురం వ్యక్తం స్వంచితాయతనిఃస్వనమ్ || ౩౩ ||
తంత్రీలయవదత్యర్థం విశ్రుతార్థమగాయతామ్ |
హ్లాదయత్సర్వగాత్రాణి మనాంసి హృదయాని చ |
శ్రోత్రాశ్రయసుఖం గేయం తద్బభౌ జనసంసది || ౩౪ ||
ఇమౌ మునీ పార్థివలక్షణాన్వితౌ
కుశీలవౌ చైవ మహాతపస్వినౌ |
మమాపి తద్భూతికరం ప్రచక్షతే
మహానుభావం చరితం నిబోధత || ౩౫ ||
తతస్తు తౌ రామవచః ప్రచోదితా-
-వగాయతాం మార్గవిధానసంపదా |
స చాపి రామః పరిషద్గతః శనై-
-ర్బుభూషయా సక్తమనా బభూవ హ || ౩౬ ||
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే బాలకాండే చతుర్థః సర్గః || ౪ ||