పుష్ణన్ దేవానమృతవిసరైరిందుమాస్రావ్య సమ్యగ్
భాభిః స్వాభీ రసయతి రసం యః పరం నిత్యమేవ |
క్షీణం క్షీణం పునరపి చ తం పూరయత్యేవమీదృగ్
దోలాలీలోల్లసితహృదయం నౌమి చిద్భానుమేకమ్ ||
శబ్దార్థత్వవివర్తమానపరమజ్యోతీరుచో గోపతే-
-రుద్గీథోఽభ్యుదితః పురోఽరుణతయా యస్య త్రయీమండలమ్ |
భాస్యద్వర్ణపదక్రమేరితతమః సప్తస్వరాశ్వైర్వియ-
-ద్విద్యాస్యందనమున్నయన్నివ నమస్తస్మై పరబ్రహ్మణే || ౧ ||
ఓమిత్యంతర్నదతి నియతం యః ప్రతిప్రాణి శబ్దో
వాణీ యస్మాత్ప్రసరతి పరా శబ్దతన్మాత్రగర్భా |
ప్రాణాపానౌ వహతి చ సమౌ యో మిథో గ్రాససక్తౌ
దేహస్థం తం సపది పరమాదిత్యమాద్యం ప్రపద్యే || ౨ ||
యస్త్వక్చక్షుఃశ్రవణరసనాఘ్రాణపాణ్యంఘ్రివాణీ-
-పాయూపస్థస్థితిరపి మనోబుద్ధ్యహంకారమూర్తిః |
తిష్ఠత్యంతర్బహిరపి జగద్భాసయన్ద్వాదశాత్మా
మార్తండం తం సకలకరణాధారమేకం ప్రపద్యే || ౩ ||
యా సా మిత్రావరుణసదనాదుచ్చరంతో త్రిషష్టిం
వర్ణానత్ర ప్రకటకరణైః ప్రాణసంగాత్ప్రసూతాన్ |
తాం పశ్యంతీం ప్రథమముదితాం మధ్యమాం బుద్ధిసంస్థాం
వాచం వక్త్రే కరణవిశదాం వైఖరీం చ ప్రపద్యే || ౪ ||
ఊర్ధ్వాధఃస్థాన్యతనుభువనాన్యంతరా సం‍నివిష్టా
నానానాడిప్రసవగహనా సర్వభూతాంతరస్థా |
ప్రాణాపానగ్రసననిరతైః ప్రాప్యతే బ్రహ్మనాడీ
సా నః శ్వేతా భవతు పరమాదిత్యమూర్తిః ప్రసన్నా || ౫ ||
న బ్రహ్మాండవ్యవహితపథా నాతిశీతోష్ణరూపా
నో వా నక్తం‍దివగమమితాఽతాపనీయాపరాహుః |
వైకుంఠీయా తనురివ రవే రాజతే మండలస్థా
సా నః శ్వేతా భవతు పరమాదిత్యమూర్తిః ప్రసన్నా || ౬ ||
యత్రారూఢం త్రిగుణవపుషి బ్రహ్మ తద్బిందురూపం
యోగీంద్రాణాం యదపి పరమం భాతి నిర్వాణమార్గః |
త్రయ్యాధారః ప్రణవ ఇతి యన్మండలం చండరశ్మే-
-రంతః సూక్ష్మం బహిరపి బృహన్ముక్తయేఽహం ప్రపన్నః || ౭ ||
యస్మిన్సోమః సురపితృనరైరన్వహం పీయమానః
క్షీణః క్షీణః ప్రవిశతి యతో వర్ధతే చాపి భూయః |
యస్మిన్వేదా మధుని సరఘాకారవద్భాంతి చాగ్రే
తచ్చండాంశోరమితమమృతం మండలస్థం ప్రపద్యే || ౮ ||
ఐంద్రీమాశాం పృథుకవపుషా పూరయిత్వా క్రమేణ
క్రాంతాః సప్త ప్రకటహరిణా యేన పాదేన లోకాః |
కృత్వా ధ్వాంతం విగలితబలివ్యక్తి పాతాలలీనం
విశ్వాలోకః స జయతి రవిః సత్త్వమేవోర్ధ్వరశ్మిః || ౯ ||
ధ్యాత్వా బ్రహ్మ ప్రథమమతను ప్రాణమూలే నదంతం
దృష్ట్వా చాంతః ప్రణవముఖరం వ్యాహృతీః సమ్యగుక్త్వా |
యత్తద్వేదే తదితి సవితుర్బ్రహ్మణోక్తం వరేణ్యం
తద్భర్గాఖ్యం కిమపి పరమం ధామగర్భం ప్రపద్యే || ౧౦ ||
త్వాం స్తోష్యామి స్తుతిభిరితి మే యస్తు భేదగ్రహోఽయం
సైవావిద్యా తదపి సుతరాం తద్వినాశాయ యుక్తః |
స్తౌమ్యేవాహం త్రివిధముదితం స్థూలసూక్ష్మం పరం వా
విద్యోపాయః పర ఇతి బుధైర్గీయతే ఖల్వవిద్యా || ౧౧ ||
యోఽనాద్యంతోఽప్యతనురగుణోఽణోరణీయాన్మహీయా-
-న్విశ్వాకారః సగుణ ఇతి వా కల్పనాకల్పితాంగః |
నానాభూతప్రకృతివికృతీర్దర్శయన్భాతి యో వా
తస్మై తస్మై భవతు పరమాదిత్య నిత్యం నమస్తే || ౧౨ ||
తత్త్వాఖ్యానే త్వయి మునిజనాః నేతి నేతి బ్రువంతః
శ్రాంతాః సమ్యక్త్వమితి న చ తైరీదృశో వేతి చోక్తః |
తస్మాత్తుభ్యం నమ ఇతి వచోమాత్రమేవాస్మి వచ్మి
ప్రాయో యస్మాత్ప్రసరతి తరాం భారతీ జ్ఞానగర్భా || ౧౩ ||
సర్వాంగీణః సకలవపుషామంతరే యోఽంతరాత్మా
తిష్ఠన్కాష్ఠే దహన ఇవ నో దృశ్యసే యుక్తిశూన్యైః |
యశ్చ ప్రాణారణిషు నియతైర్మథ్యమానాసు సద్భి-
-ర్దృశ్యం జ్యోతిర్భవసి పరమాదిత్య తస్మై నమస్తే || ౧౪ ||
స్తోతా స్తుత్యః స్తుతిరితి భవాన్కర్తృకర్మక్రియాత్మా
క్రీడత్యేకస్తవ నుతివిధావస్వతంత్రస్తతోఽహమ్ |
యద్వా వచ్మి ప్రణయసుభగం గోపతే తచ్చ తథ్యం
త్వత్తో హ్యన్యత్కిమివ జగతాం విద్యతే తన్మృషా స్యాత్ || ౧౫ ||
జ్ఞానం నాంతఃకరణరహితం విద్యతేఽస్మద్విధానాం
త్వం చాత్యంతం సకలకరణాగోచరత్వాదచింత్యః |
ధ్యానాతీతస్త్వమితి న వినా భక్తియోగేన లభ్య-
-స్తస్మాద్భక్తిం శరణమమృతప్రాప్తయేఽహం ప్రపన్నః || ౧౬ ||
హార్దం హంతి ప్రథమముదితా యా తమః సంశ్రితానాం
సత్త్వోద్రేకాత్తదను చ రజః కర్మయోగక్రమేణ |
స్వభ్యస్తా చ ప్రథయతితరాం సత్త్వమేవ ప్రపన్నా
నిర్వాణాయ వ్రజతి శమినాం తేఽర్క భక్తిస్త్రయీవ || ౧౭ ||
తామాసాద్య శ్రియమివ గృహే కామధేనుం ప్రవాసే
ధ్వాంతే భాతిం ధృతిమివ వనే యోజనే బ్రహ్మనాడిమ్ |
నావం చాస్మిన్విషమవిషయగ్రాహసంసారసింధౌ
గచ్ఛేయం తే పరమమమృతం యన్న శీతం న చోష్ణమ్ || ౧౮ ||
అగ్నీషోమావఖిలజగతః కారణం తౌ మయూఖైః
సర్గాదానే సృజసి భగవన్హ్రాసవృద్ధిక్రమేణ |
తావేవాంతర్విషువతి సమౌ జుహ్వతామాత్మవహ్నౌ
ద్వావప్యస్తం నయసి యుగపన్ముక్తయే భక్తిభాజామ్ || ౧౯ ||
స్థూలత్వం తే ప్రకృతిగహనం నైవ లక్ష్యం హ్యనంతం
సూక్ష్మత్వం వా తదపి సదసద్వ్యక్త్యభావాదచింత్యమ్ |
ధ్యాయామీత్థం కథమవిదితం త్వామనాద్యంతమంత-
-స్తస్మాదర్క ప్రణయిని మయి స్వాత్మనైవ ప్రసీద || ౨౦ ||
యత్తద్వేద్యం కిమపి పరమం శబ్దతత్త్వం త్వమంత-
-స్తత్సద్వ్యక్తిం జిగమిషు శనైర్లాతి మాత్రా కలాః ఖే |
అవ్యక్తేన ప్రణవవపుషా బిందునాదోదితం స-
-చ్ఛబ్దబ్రహ్మోచ్చరతి కరణవ్యంజితం వాచకం తే || ౨౧ ||
ప్రాతఃసంధ్యారుణకిరణభాగృఙ్మయం రాజసం య-
-న్మధ్యే చాపి జ్వలదివ యజుః శుక్లభాః సాత్త్వికం వా |
సాయం సామాస్తమితకిరణం యత్తమోల్లాసి రూపం
సాహ్నః సర్గస్థితిలయవిధావాకృతిస్తే త్రయీవ || ౨౨ ||
యే పాతాలోదధిమునినగద్వీపలోకాధిబీజ-
-చ్ఛందోభూతస్వరముఖనదత్సప్తసప్తిం ప్రపన్నాః |
యే చైకాశ్వం నిరవయవవాగ్భావమాత్రాధిరూఢం
తే త్వామేవ స్వరగుణకలావర్జితం యాంత్యనశ్వమ్ || ౨౩ ||
దివ్యం జ్యోతిః సలిలపవనైః పూరయిత్వా త్రిలోకీ-
-మేకీభూతం పునరపి చ తత్సారమాదాయ గోభిః |
అంతర్లీనో విశసి వసుధాం తద్గతః సూయసేఽన్నం
తచ్చ ప్రాణాం‍స్త్వమితి జగతాం ప్రాణభృత్సూర్య ఆత్మా || ౨౪ ||
అగ్నీషోమౌ ప్రకృతిపురుషౌ బిందునాదౌ చ నిత్యౌ
ప్రాణాపానావపి దిననిశే యే చ సత్యానృతే ద్వే |
ధర్మాధర్మౌ సదసదుభయం యోఽంతరావేశ్య యోగీ
వర్తేతాత్మన్యుపరతమతిర్నిర్గుణం త్వాం విశేత్సః || ౨౫ ||
గర్భాధానప్రసవవిధయే సుప్తయోరిందుభాసా
సాపత్న్యేనాభిముఖమివ ఖే కాంతయోర్మధ్యసంస్థః |
ద్యావాపృథ్వ్యోర్వదనకమలే గోముఖైర్బోధయిత్వా
పర్యాయేణాపిబసి భగవన్ షడ్రసాస్వాదలోలః || ౨౬ ||
సోమం పూర్ణామృతమివ చరుం తేజసా సాధయిత్వా
కృత్వా తేనానలముఖజగత్తర్పర్ణం వైశ్వదేవమ్ |
ఆమావస్యం విఘసమివ ఖే తత్కలాశేషమశ్నన్
బ్రహ్మాండాంతర్గృహపతిరివ స్వాత్మయాగం కరోషి || ౨౭ ||
కృత్వా నక్తం‍దినమివ జగద్బీజమావ్యక్తికం య-
-త్తత్రైవాంతర్దినకర తథా బ్రాహ్మమన్యత్తతోఽల్పమ్ |
దైవం పిత్ర్యం క్రమపరిగతం మానుషం చాల్పమల్పం
కుర్వన్కకుర్వన్కలయసి జగత్పంచధావర్తనాభిః || ౨౮ ||
తత్త్వాలోకే తపన సుదినే యే పరం సంప్రబుద్ధాః
యే వా చిత్తోపశమరజనీయోగనిద్రాముపేతాః |
తేఽహోరాత్రోపరమపరమానందసంధ్యాసు సౌరం
భిత్త్వా జ్యోతిః పరమపరమం యాంతి నిర్వాణసంజ్ఞమ్ || ౨౯ ||
ఆబ్రహ్మేదం నవమివ జగజ్జంగమస్థావరాంతం
సర్గే సర్గే విసృజసి రవే గోభిరుద్రిక్తసోమైః |
దీప్తైః ప్రత్యాహరసి చ లయే తద్యథాయోని భూయః
సర్గాంతాదౌ ప్రకటవిభవాం దర్శయన్రశ్మిలీలామ్ || ౩౦ ||
శ్రిత్వా నిత్యోపచితముచితం బ్రహ్మతేజః ప్రకాశం
రూపం సర్గస్థితిలయముచా సర్వభూతేషు మధ్యే |
అంతేవాసిష్వివ సుగురుణా యః పరోక్షః ప్రకృత్యా
ప్రత్యక్షోఽసౌ జగతి భవతా దర్శితః స్వాత్మనాత్మా || ౩౧ ||
లోకాః సర్వే వపుషి నియతం తే స్థితాస్త్వం చ తేషా-
-మేకైకస్మిన్యుగపదగుణో విశ్వహేతోర్గుణీవ |
ఇత్థంభూతే భవతి భగవన్న త్వదన్యోఽస్మి సత్యం
కిం తు జ్ఞస్త్వం పరమపురుషోఽహం ప్రకృత్యైవ చాజ్ఞః || ౩౨ ||
సంకల్పేచ్ఛాద్యఖిలకరణప్రాణవాణ్యో వరేణ్యాః
సంపన్నా మే త్వదభినవనాజ్జన్మ చేదం శరణ్యమ్ |
మన్యే చాస్తం జిగమిషు శనైః పుణ్యపాపద్వయం త-
-ద్భక్తిశ్రద్ధే తవ చరణయోరన్యథా నో భవేతామ్ || ౩౩ ||
సత్యం భూయో జననమరణే త్వత్ప్రపన్నేషు న స్త-
-స్తత్రాప్యేకం తవ నుతిఫలం జన్మ యాచే తదిత్థమ్ |
త్రైలోక్యేశః శమ ఇవ పరః పుణ్యకాయోఽప్యయోనిః
సంసారాబ్ధౌ ప్లవ ఇవ జగత్తారణాయ స్థిరః స్యామ్ || ౩౪ ||
సౌషుమ్ణేన త్వమమృతపథేనైత్య శీతాంశుభావం
పుష్ణాస్యగ్రే సురనరపితౄన్ శాంతభాభిః కలాభిః |
పశ్చాదంభో విశసి వివిధాశ్చౌషధీస్తద్గతోఽపి
ప్రీణాస్యేవం త్రిభువనమతస్తే జగన్మిత్రతార్క || ౩౫ ||
మందాక్రాంతే తమసి భవతా నాథ దోషావసానే
నాంతర్లీనా మమ మతిరియం గాఢనిద్రాం జహాతి |
తస్మాదస్తంగమితతమసా పద్మినీవాత్మభాసా
సౌరీత్యేషా దినకర పరం నీయతామాశు బోధమ్ || ౩౬ ||
యేన గ్రాసీకృతమివ జగత్సర్వమాసీత్తదస్తం
ధ్వాంతం నీత్వా పునరపి విభో తద్దయాఘ్రాతచిత్తః |
ధత్సే నక్తం‍దినమపి గతీ శుక్లకృష్ణే విభజ్య
త్రాతా తస్మాద్భవ పరిభవే దుష్కృతే మేఽపి భానో || ౩౭ ||
ఆసంసారోపచితసదసత్కర్మబంధాశ్రితానా-
-మాధివ్యాధిప్రజనమరణక్షుత్పిపాసార్దితానామ్ |
మిథ్యాజ్ఞానప్రబలతమసా నాథ చాంధీకృతానాం
త్వం నస్త్రాతా భవ కరుణయా యత్ర తత్ర స్థితానామ్ || ౩౮ ||
సత్యాసత్యస్ఖలితవచసాం శౌచలజ్జోజ్ఝితానా-
-మజ్ఞానానామఫలసఫలప్రార్థనాకాతరాణామ్ |
సర్వావస్థాస్వఖిలవిషయాభ్యస్తకౌతూహలానాం
త్వం నస్త్రాతా భవ పితృతయా భోగలోలార్భకాణామ్ || ౩౯ ||
యావద్దేహం జరయతి జరా నాంతకాదేత్య దూతీ
నో వా భీమస్త్రిఫణభుజగాకారదుర్వారపాశః |
గాఢం కంఠే లగతి సహసా జీవితం లేలిహాన-
-స్తావద్భక్తాభయద సదయం శ్రేయసే నః ప్రసీద || ౪౦ ||
విశ్వప్రాణగ్రసనరసనాటోపకోపప్రగల్భం
మృత్యోర్వక్త్రం దహననయనోద్దామదంష్ట్రాకరాలమ్ |
యావదృష్ట్వా వ్రజతి న భియా పంచతామేష కాయ-
-స్తావన్నిత్యామృతమయ రవే పాహి నః కాందిశీకాన్ || ౪౧ ||
శబ్దాకారం వియదివ వపుస్తే యజుఃసామధామ్నః
సప్తచ్ఛందాం‍స్యపి చ తురగా ఋఙ్మయం మండలం చ |
ఏవం సర్వశ్రుతిమయతయా మద్దయానుగ్రహాద్వా
క్షిప్రం మత్తః కృపణకరుణాక్రందమాకర్ణయేమమ్ || ౪౨ ||
నాశం నాస్మచ్చరణశరణా యాంత్యపి గ్రస్యమానా
దేవైరిత్థం సితమివ యశో దర్శయన్స్వం త్రిలోక్యామ్ |
మన్యే సోమం క్షతతనుమమాగర్భవృద్ధ్యా వివస్వన్
శుక్లచ్ఛాయాం నయసి శనకైః స్వాం సుషుమ్ణాంశుభాసా || ౪౩ ||
ఆస్తాం జన్మప్రభృతి భవతః సేవనం తద్ధి లోకే
వాచ్యం కేనాపరిమితఫలం భుక్తిముక్తిప్రకారమ్ |
జ్యోతిర్మాత్రం స్మృతిపథమితో జీవితాంతేఽపి భాస్వ-
-న్నిర్వాణాయ ప్రభవసి సతాం తేన తే కః సమోఽన్యః || ౪౪ ||
అప్రత్యక్షత్రిదశభజనాద్యత్పరోక్షం ఫలం త-
-త్పుంసాం యుక్తం భవతి హి సమం కారణేనైవ కార్యమ్ |
ప్రత్యక్షస్త్వం సకలజగతాం యత్సమక్షం ఫలం మే
యుష్మద్భక్తేః సముచితమతస్తత్తు యాచే యథా త్వామ్ || ౪౫ ||
యే చారోగ్యం దిశతి భగవాన్సేవితోఽప్యేవమాహు-
-స్తే తత్త్వజ్ఞా జగతి సుభగా భోగయోగప్రధానాః |
భుక్తేర్ముక్తేరపి చ జగతాం యచ్చ పూర్ణం సుఖానాం
తస్యాన్యోఽర్కాదమృతవపుషః కో హి నామాస్తు దాతా || ౪౬ ||
హిత్వా హిత్వా గురుచపలతామప్యనేకాన్నిజార్థా-
-న్యైరేకార్థీకృతమివ భవత్సేవనం మత్ప్రియార్థమ్ |
తేషామిచ్ఛామ్యుపకృతిమహం స్వేంద్రియాణాం ప్రియాణా-
-మాదౌ తస్మాన్మమ దినపతే దేహి తేభ్యః ప్రసాదమ్ || ౪౭ ||
కిం తన్నామోచ్చరతి వచనం యస్య నోచ్చారకస్త్వం
కిం తద్వాచ్యం సకలవచసాం విశ్వమూర్తే న యత్త్వమ్ |
తస్మాదుక్తం యదపి తదపి త్వన్నుతౌ భక్తియోగా-
-దస్మాభిస్తద్భవతు భగవంస్త్వత్ప్రసాదేన ధన్యమ్ || ౪౮ ||
యా పంథానం దిశతి శిశిరాద్యుత్తరం దేవయానం
యా వా కృష్ణం పితృపథమథో దక్షిణం ప్రావృడాద్యమ్ |
తాభ్యామన్యా విషువదభిజిన్మధ్యమా కృత్యశూన్యా
ధన్యా కాశ్చిత్ప్రకృతిపురుషావంతరా మేఽస్తు వృత్తిః || ౪౯ ||
స్థిత్వా కించిన్మన ఇవ పిబన్సేతుబంధస్య మధ్యే
ప్రాప్యోపేయం ధృవపదమథో వ్యక్తముద్దాల్య తాలు |
సత్యాదూర్ధ్వం కిమపి పరమం వ్యోమ సోమాగ్నిశూన్యం
గచ్ఛేయం త్వాం సురపితృగతీ చాంతరా బ్రహ్మభూతః || ౫౦ ||
సర్వాత్మత్వం సవితురితి యో వాఙ్మనఃకాయబుద్ధ్యా
రాగద్వేషోపశమసమతాయోగమేవారురుక్షుః |
ధర్మాధర్మగ్రసనరశనాముక్తయే యుక్తియుక్తాం
స శ్రీసాంబః స్తుతిమితి రవేః స్వప్రశాంతాం చకార || ౫౧ ||
భక్తిశ్రద్ధాద్యఖిలతరుణీవల్లభేనేదముక్తం
శ్రీసాంబేన ప్రకటగహనం స్తోత్రమధ్యాత్మగర్భమ్ |
యః సావిత్రం పఠతి నియతం స్వాత్మవత్సర్వలోకా-
-న్పశ్యన్సోఽంతే వ్రజతి శుకవన్మండలం చండరశ్మేః || ౫౨ ||
ఇతి పరమరహస్యశ్లోకపంచాశదేషా
తపననవనపుణ్యా సాగమబ్రహ్మచర్చా |
హరతు దురితమస్మద్వర్ణితాకర్ణితా వో
దిశతు చ శుభసిద్ధిం మాతృవద్భక్తిభాజామ్ || ౫౩ ||
శ్రీస్వాత్మసంవిదభిన్నరూపశివార్పణమస్తు |
సమాప్తం చేదం సాంబపంచాశికాశాస్త్రమ్ ||
ఇతి సాంబప్రణీతా సాంబపంచాశికా సంపూర్ణా ||