|| ఋక్షవానరోత్పత్తిః ||
పుత్రత్వం తు గతే విష్ణౌ రాజ్ఞస్తస్య మహాత్మనః |
ఉవాచ దేవతాః సర్వాః స్వయంభూర్భగవానిదమ్ || ౧ ||
సత్యసంధస్య వీరస్య సర్వేషాం నో హితైషిణః |
విష్ణోః సహాయాన్బలినః సృజధ్వం కామరూపిణః || ౨ ||
మాయావిదశ్చ శూరాంశ్చ వాయువేగసమాఞ్జవే |
నయజ్ఞాన్ బుద్ధిసంపన్నాన్ విష్ణుతుల్యపరాక్రమాన్ || ౩ ||
అసంహార్యానుపాయజ్ఞాన్ సింహసంహననాన్వితాన్ |
సర్వాస్త్రగుణసంపన్నానమృతప్రాశనానివ || ౪ ||
అప్సరఃసు చ ముఖ్యాసు గంధర్వీణాం తనూషు చ |
కింనరీణాం చ గాత్రేషు వానరీణాం తనూషు చ || ౫ ||
యక్షపన్నగకన్యాసు ఋక్షివిద్యాధరీషు చ |
సృజధ్వం హరిరూపేణ పుత్రాంస్తుల్యపరాక్రమాన్ || ౬ ||
పూర్వమేవ మయా సృష్టో జాంబవానృక్షపుంగవః |
జృంభమాణస్య సహసా మమ వక్రాదజాయత || ౭ ||
తే తథోక్తా భగవతా తత్ప్రతిశ్రుత్య శాసనమ్ |
జనయామాసురేవం తే పుత్రాన్వానరరూపిణః || ౮ ||
ఋషయశ్చ మహాత్మానః సిద్ధవిద్యాధరోరగాః |
చారణాశ్చ సుతాన్వీరాన్ససృజుర్వనచారిణః || ౯ ||
వానరేంద్రం మహేంద్రాభమింద్రో వాలినమూర్జితమ్ |
సుగ్రీవం జనయామాస తపనస్తపతాం వరః || ౧౦ ||
బృహస్పతిస్త్వజనయత్తారం నామ మహాహరిమ్ |
సర్వవానరముఖ్యానాం బుద్ధిమంతమనుత్తమమ్ || ౧౧ ||
ధనదస్య సుతః శ్రీమాన్వానరో గంధమాదనః |
విశ్వకర్మా త్వజనయన్నలం నామ మహాహరిమ్ || ౧౨ ||
పావకస్య సుతః శ్రీమాన్నీలోఽగ్నిసదృశప్రభః |
తేజసా యశసా వీర్యాదత్యరిచ్యత వానరాన్ || ౧౩ ||
రూపద్రవిణసంపన్నావశ్వినౌ రూపసంమతౌ |
మైందం చ ద్వివిదం చైవ జనయామాసతుః స్వయమ్ || ౧౪ ||
వరుణో జనయామాస సుషేణం నామ వానరమ్ |
శరభం జనయామాస పర్జన్యస్తు మహాబలమ్ || ౧౫ ||
మారుతస్యాత్మజః శ్రీమాన్హనుమాన్నామ వానరః |
వజ్రసంహననోపేతో వైనతేయసమో జవే || ౧౬ ||
సర్వవానరముఖ్యేషు బుద్ధిమాన్బలవానపి |
తే సృష్టా బహుసాహస్రా దశగ్రీవవధే రతాః || ౧౭ ||
అప్రమేయబలా వీరా విక్రాంతాః కామరూపిణః |
తే గజాచలసంకాశా వపుష్మంతో మహాబలాః || ౧౮ ||
ఋక్షవానరగోపుచ్ఛాః క్షిప్రమేవాభిజజ్ఞిరే |
యస్య దేవస్య యద్రూపం వేషో యశ్చ పరాక్రమః || ౧౯ ||
అజాయత సమస్తేన తస్య తస్య సుతః పృథక్ |
గోలాంగూలీషు చోత్పన్నాః కేచిత్సంమతవిక్రమాః || ౨౦ ||
ఋక్షీషు చ తథా జాతా వానరాః కింనరీషు చ |
దేవా మహర్షిగంధర్వాస్తార్క్ష్యా యక్షా యశస్వినః || ౨౧ ||
నాగాః కింపురుషాశ్చైవ సిద్ధవిద్యాధరోరగాః |
బహవో జనయామాసుర్హృష్టాస్తత్ర సహస్రశః || ౨౨ ||
[* అధికపాఠః –
చారణాశ్చ సుతాన్ వీరాన్ ససృజుః వన చారిణః |
అప్సరస్సు చ ముఖ్యాసు తథా విద్యధరీషు చ |
నాగకన్యాసు చ తథా గంధర్వీణాం తనూషు చ |
కామరూప బలోపేతా యథా కామవిచారిణః |
*]
వానరాన్సుమహాకాయాన్సర్వాన్వై వనచారిణః |
సింహశార్దూలసదృశా దర్పేణ చ బలేన చ || ౨౩ ||
శిలాప్రహరణాః సర్వే సర్వే పాదపయోధినః |
నఖదంష్ట్రాయుధాః సర్వే సర్వే సర్వాస్త్రకోవిదాః || ౨౪ ||
విచాలయేయుః శైలేంద్రాన్భేదయేయుః స్థిరాన్ ద్రుమాన్ |
క్షోభయేయుశ్చ వేగేన సముద్రం సరితాం పతిమ్ || ౨౫ ||
దారయేయుః క్షితిం పద్భ్యామాప్లవేయుర్మహార్ణవమ్ |
నభస్థలం విశేయుశ్చ గృహ్ణీయురపి తోయదాన్ || ౨౬ ||
గృహ్ణీయురపి మాతంగాన్మత్తాన్ప్రవ్రజతో వనే |
నర్దమానాశ్చ నాదేన పాతయేయుర్విహంగమాన్ || ౨౭ ||
ఈదృశానాం ప్రసూతాని హరీణాం కామరూపిణామ్ |
శతం శతసహస్రాణి యూథపానాం మహాత్మనామ్ || ౨౮ ||
తే ప్రధానేషు యూథేషు హరీణాం హరియూథపాః |
బభూవుర్యూథపశ్రేష్ఠా వీరాంశ్చాజనయన్హరీన్ || ౨౯ ||
అన్యే ఋక్షవతః ప్రస్థానుపతస్థుః సహస్రశః |
అన్యే నానావిధాన్ శైలాన్భేజిరే కాననాని చ || ౩౦ ||
సూర్యపుత్రం చ సుగ్రీవం శక్రపుత్రం చ వాలినమ్ |
భ్రాతరావుపతస్థుస్తే సర్వే ఏవ హరీశ్వరాః || ౩౧ ||
నలం నీలం హనూమంతమన్యాంశ్చ హరియూథపాన్ |
తే తార్క్ష్యబలసంపన్నాః సర్వే యుద్ధవిశారదాః || ౩౨ ||
విచరంతోఽర్దయన్దర్పాత్ సింహవ్యాఘ్రమహోరగాన్ |
తాంశ్చ సర్వాన్మహాబాహుర్వాలీ విపులవిక్రమః || ౩౩ ||
జుగోప భుజవీర్యేణ ఋక్షగోపుచ్ఛవానరాన్ |
తైరియం పృథివీ శూరైః సపర్వతవనార్ణవా |
కీర్ణా వివిధసంస్థానైర్నానావ్యంజనలక్షణైః || ౩౪ ||
తైర్మేఘబృందాచలకూటకల్పై-
-ర్మహాబలైర్వానరయూథపాలైః |
బభూవ భూర్భీమశరీరరూపైః
సమావృతా రామసహాయహేతోః || ౩౫ ||
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే బాలకాండే సప్తదశః సర్గః || ౧౭ ||