|| పాయసోత్పత్తిః ||
తతో నారాయణో దేవో నియుక్తః సురసత్తమైః |
జానన్నపి సురానేవం శ్లక్ష్ణం వచనమబ్రవీత్ || ౧ ||
ఉపాయః కో వధే తస్య రాక్షసాధిపతేః సురాః |
యమహం తం సమాస్థాయ నిహన్యామృషికంటకమ్ || ౨ ||
ఏవముక్తాః సురాః సర్వే ప్రత్యూచుర్విష్ణుమవ్యయమ్ |
మానుషీం తనుమాస్థాయ రావణం జహి సంయుగే || ౩ ||
స హి తేపే తపస్తీవ్రం దీర్ఘకాలమరిందమ |
యేన తుష్టోఽభవద్బ్రహ్మా లోకకృల్లోకపూర్వజః || ౪ ||
సంతుష్టః ప్రదదౌ తస్మై రాక్షసాయ వరం ప్రభుః |
నానావిధేభ్యో భూతేభ్యో భయం నాన్యత్ర మానుషాత్ || ౫ ||
అవజ్ఞాతాః పురా తేన వరదానేన మానవాః |
ఏవం పితామహాత్తస్మాద్వరం ప్రాప్య స దర్పితః || ౬ || [గర్వితః]
ఉత్సాదయతి లోకాంస్త్రీంస్త్రయశ్చాప్యపకర్షతి |
తస్మాత్తస్య వధో దృష్టో మానుషేభ్యః పరంతప || ౭ ||
ఇత్యేతద్వచనం శ్రుత్వా సురాణాం విష్ణురాత్మవాన్ |
పితరం రోచయామాస తదా దశరథం నృపమ్ || ౮ ||
స చాప్యపుత్రో నృపతిస్తస్మిన్కాలే మహాద్యుతిః |
అయజత్పుత్రియామిష్టిం పుత్రేప్సురరిసూదనః || ౯ ||
స కృత్వా నిశ్చయం విష్ణురామంత్ర్య చ పితామహమ్ |
అంతర్ధానం గతో దేవైః పూజ్యమానో మహర్షిభిః || ౧౦ ||
తతో వై యజమానస్య పావకాదతులప్రభమ్ |
ప్రాదుర్భూతం మహద్భూతం మహావీర్యం మహాబలమ్ || ౧౧ ||
కృష్ణం రక్తాంబరధరం రక్తాక్షం దుందుభిస్వనమ్ |
స్నిగ్ధహర్యక్షతనుజశ్మశ్రుప్రవరమూర్ధజమ్ || ౧౨ ||
శుభలక్షణసంపన్నం దివ్యాభరణభూషితమ్ |
శైలశృంగసముత్సేధం దృప్తశార్దూలవిక్రమమ్ || ౧౩ ||
దివాకరసమాకారం దీప్తానలశిఖోపమమ్ |
తప్తజాంబూనదమయీం రాజతాంతపరిచ్ఛదామ్ || ౧౪ ||
దివ్యపాయససంపూర్ణాం పాత్రీం పత్నీమివ ప్రియామ్ |
ప్రగృహ్య విపులాం దోర్భ్యాం స్వయం మాయామయీమివ || ౧౫ ||
సమవేక్ష్యాబ్రవీద్వాక్యమిదం దశరథం నృపమ్ |
ప్రాజాపత్యం నరం విద్ధి మామిహాభ్యాగతం నృప || ౧౬ ||
తతః పరం తదా రాజా ప్రత్యువాచ కృతాంజలిః |
భగవన్ స్వాగతం తేఽస్తు కిమహం కరవాణి తే || ౧౭ ||
అథో పునరిదం వాక్యం ప్రాజాపత్యో నరోఽబ్రవీత్ |
రాజన్నర్చయతా దేవానద్య ప్రాప్తమిదం త్వయా || ౧౮ ||
ఇదం తు నరశార్దూల పాయసం దేవనిర్మితమ్ |
ప్రజాకరం గృహాణ త్వం ధన్యమారోగ్యవర్ధనమ్ || ౧౯ ||
భార్యాణామనురూపాణామశ్నీతేతి ప్రయచ్ఛ వై |
తాసు త్వం లప్స్యసే పుత్రాన్యదర్థం యజసే నృప || ౨౦ ||
తథేతి నృపతిః ప్రీతః శిరసా ప్రతిగృహ్య తామ్ |
పాత్రీం దేవాన్నసంపూర్ణాం దేవదత్తాం హిరణ్మయీమ్ || ౨౧ ||
అభివాద్య చ తద్భూతమద్భుతం ప్రియదర్శనమ్ |
ముదా పరమయా యుక్తశ్చకారాభిప్రదక్షిణమ్ || ౨౨ ||
తతో దశరథః ప్రాప్య పాయసం దేవనిర్మితమ్ |
బభూవ పరమప్రీతః ప్రాప్య విత్తమివాధనః || ౨౩ ||
తతస్తదద్భుతప్రఖ్యం భూతం పరమభాస్వరమ్ |
సంవర్తయిత్వా తత్కర్మ తత్రైవాంతరధీయత || ౨౪ ||
హర్షరశ్మిభిరుద్ద్యోతం తస్యాంతఃపురమాబభౌ |
శారదస్యాభిరామస్య చంద్రస్యేవ నభోంశుభిః || ౨౫ ||
సోంతఃపురం ప్రవిశ్యైవ కౌసల్యామిదమబ్రవీత్ |
పాయసం ప్రతిగృహ్ణీష్వ పుత్రీయం త్విదమాత్మనః || ౨౬ ||
కౌసల్యాయై నరపతిః పాయసార్ధం దదౌ తదా |
అర్ధాదర్ధం దదౌ చాపి సుమిత్రాయై నరాధిపః || ౨౭ ||
కైకేయ్యై చావశిష్టార్ధం దదౌ పుత్రార్థకారణాత్ |
ప్రదదౌ చావశిష్టార్ధం పాయసస్యామృతోపమమ్ || ౨౮ ||
అనుచింత్య సుమిత్రాయై పునరేవ మహీపతిః |
ఏవం తాసాం దదౌ రాజా భార్యాణాం పాయసం పృథక్ || ౨౯ ||
తాస్త్వేతత్పాయసం ప్రాప్య నరేంద్రస్యోత్తమాః స్త్రియః |
సమ్మానం మేనిరే సర్వాః ప్రహర్షోదితచేతసః || ౩౦ ||
తతస్తు తాః ప్రాశ్య తదుత్తమస్త్రియో
మహీపతేరుత్తమపాయసం పృథక్ |
హుతాశనాదిత్య సమానతేజస-
-శ్చిరేణ గర్భాన్ప్రతిపేదిరే తదా || ౩౧ ||
తతస్తు రాజా ప్రసమీక్ష్య తాః స్త్రియః
ప్రరూఢగర్భాః ప్రతిలబ్ధమానసః |
బభూవ హృష్టస్త్రిదివే యథా హరిః
సురేంద్రసిద్ధర్షిగణాభిపూజితః || ౩౨ ||
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే బాలకాండే షోడశః సర్గః || ౧౬ ||