|| అమాత్యవర్ణనా ||
తస్యామాత్యా గుణైరాసన్నిక్ష్వాకోస్తు మహాత్మనః |
మంత్రజ్ఞాశ్చేంగితజ్ఞాశ్చ నిత్యం ప్రియహితే రతాః || ౧ ||
అష్టౌ బభూవుర్వీరస్య తస్యామాత్యా యశస్వినః |
శుచయశ్చానురక్తాశ్చ రాజకృత్యేషు నిత్యశః || ౨ ||
ధృష్టిర్జయంతో విజయః సిద్ధార్థో హ్యర్థసాధకః |
అశోకో మంత్రపాలశ్చ సుమంత్రశ్చాష్టమోఽభవత్ || ౩ ||
ఋత్విజౌ ద్వావభిమతౌ తస్యాస్తామృషిసత్తమౌ |
వసిష్ఠో వామదేవశ్చ మంత్రిణశ్చ తథాపరే || ౪ ||
[* అధికపాఠః –
సుయజ్ఞోప్యథ జాబాలిః కాశ్యపోఽప్యథ గౌతమః |
మార్కండేయస్తు దీర్ఘాయుస్తథా కాత్యాయనో ద్విజః |
ఏతైర్బ్రహ్మర్షిభిర్నిత్యమృత్విజస్తస్య పూర్వకాః || ౫ ||
*]
విద్యావినీతా హ్రీమంతః కుశలా నియతేంద్రియాః |
పరస్పరానురక్తాశ్చ నీతిమంతో బహుశ్రుతాః || ౬ ||
శ్రీమంతశ్చ మహాత్మానః శాస్త్రజ్ఞా ధృఢవిక్రమాః |
కీర్తిమంతః ప్రణిహితా యథావచనకారిణః || ౭ ||
తేజః క్షమా యశః ప్రాప్తాః స్మితపూర్వాభిభాషిణః |
క్రోధాత్కామార్థహేతోర్వా న బ్రూయురనృతం వచః || ౮ ||
తేషామవిదితం కించత్ స్వేషు నాస్తి పరేషు వా |
క్రియమాణం కృతం వాపి చారేణాపి చికీర్షితమ్ || ౯ ||
కుశలా వ్యవహారేషు సౌహృదేషు పరీక్షితాః |
ప్రాప్తకాలం తు తే దండం ధారయేయుః సుతేష్వపి || ౧౦ ||
కోశసంగ్రహణే యుక్తా బలస్య చ పరిగ్రహే |
అహితం వాఽపి పురుషం న విహింస్యురదూషకమ్ || ౧౧ ||
వీరాశ్చ నియతోత్సాహా రాజశాస్త్రమనువ్రతాః |
శుచీనాం రక్షితారశ్చ నిత్యం విషయవాసినామ్ || ౧౨ ||
బ్రహ్మక్షత్రమహింసంతస్తే కోశం సమవర్ధయన్ | [సమపూరయన్]
సుతీక్ష్ణదండాః సంప్రేక్ష్య పురుషస్య బలాబలమ్ || ౧౩ ||
శుచీనామేకబుద్ధీనాం సర్వేషాం సంప్రజానతామ్ |
నాసీత్పురే వా రాష్ట్రే వా మృషావాదీ నరః క్వచిత్ || ౧౪ ||
కశ్చిన్న దుష్టస్తత్రాసీత్పరదారరతో నరః |
ప్రశాంతం సర్వమేవాసీద్రాష్ట్రం పురవరం చ తత్ || ౧౫ ||
సువాససః సువేషాశ్చ తే చ సర్వే సుశీలినః |
హితార్థం చ నరేంద్రస్య జాగ్రతో నయచక్షుషా || ౧౬ ||
గురౌ గుణగృహీతాశ్చ ప్రఖ్యాతాశ్చ పరాక్రమే |
విదేశేష్వపి విఖ్యాతాః సర్వతో బుద్ధినిశ్చయాత్ || ౧౭ ||
[* అభితో గుణవంతశ్చ న చాసన్ గుణవర్జితాః | *]
సంధివిగ్రహతత్వజ్ఞాః ప్రకృత్యా సంపదాన్వితాః |
మంత్రసంవరణే యుక్తాః శ్లక్ష్ణాః సూక్ష్మాసు బుద్ధిషు || ౧౮ ||
నీతిశాస్త్రవిశేషజ్ఞాః సతతం ప్రియవాదినః |
ఈదృశైస్తైరమాత్యైశ్చ రాజా దశరథోఽనఘః || ౧౯ ||
ఉపపన్నో గుణోపేతైరన్వశాసద్వసుంధరామ్ |
అవేక్షమాణశ్చారేణ ప్రజా ధర్మేణ రంజయన్ || ౨౦ ||
ప్రజానాం పాలనం కుర్వన్నధర్మం పరివర్జయన్ |
విశ్రుతస్త్రిషు లోకేషు వదాన్యః సత్యసంగరః || ౨౧ ||
స తత్ర పురుషవ్యాఘ్రః శశాస పృథివీమిమామ్ |
నాధ్యగచ్ఛద్విశిష్టం వా తుల్యం వా శత్రుమాత్మనః || ౨౨ ||
మిత్రవాన్నతసామంతః ప్రతాపహతకంటకః |
స శశాస జగద్రాజా దివం దేవపతిర్యథా || ౨౩ ||
తైర్మంత్రిభిర్మంత్రహితే నియుక్తై-
-ర్వృతోఽనురక్తైః కుశలైః సమర్థైః |
స పార్థివో దీప్తిమవాప యుక్త-
-స్తేజోమయైర్గోభిరివోదితోఽర్కః || ౨౪ ||
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే బాలకాండే సప్తమః సర్గః || ౭ ||