పఞ్చమదశకమ్ (౫) – విరాట్పురుషోత్పత్తిః
వ్యక్తావ్యక్తమిదం న కిఞ్చిదభవత్ప్రాక్ప్రాకృతప్రక్షయే
మాయాయాం గుణసామ్యరుద్ధవికృతౌ త్వయ్యాగతాయాం లయమ్ |
నో మృత్యుశ్చ తదామృతం చ సమభూన్నాహ్నో న రాత్రేః స్థితి-
స్తత్రైకస్త్వమశిష్యథాః కిల పరానన్దప్రకాశాత్మనా || ౫-౧ ||
కాలః కర్మ గుణాశ్చ జీవనివహా విశ్వం చ కార్యం విభో
చిల్లీలారతిమేయుషి త్వయి తదా నిర్లీనతామాయయుః |
తేషాం నైవ వదన్త్యసత్వమయి భోః శక్త్యాత్మనా తిష్టతాం
నో చేత్ కిం గగనప్రసూనసదృశాం భూయో భవేత్సంభవః || ౫-౨ ||
ఏవం చ ద్విపరార్ధకాలవిగతావీక్షాం సిసృక్షాత్మికాం
బిభ్రాణే త్వయి చుక్షుభే త్రిభువనీభావాయ మాయా స్వయమ్ |
మాయాతః ఖలు కాలశక్తిరఖిలాదృష్టం స్వభావోఽపి చ
ప్రాదుర్భూయ గుణాన్వికాస్య విదధుస్తస్యాస్సహాయక్రియామ్ || ౫-౩ ||
మాయాసన్నిహితోఽప్రవిష్టవపుషా సాక్షీతి గీతో భవాన్
భేదైస్తాం ప్రతిబింబతో వివిశివాన్ జీవోఽపి నైవాపరః |
కాలాదిప్రతిబోధితాఽథ భవతా సఞ్చోదితా చ స్వయం
మాయా సా ఖలు బుద్ధితత్త్వమసృజద్యోఽసౌ మహానుచ్యతే || ౫-౪ ||
తత్రాసౌ త్రిగుణాత్మకోఽపి చ మహాన్ సత్త్వప్రధానః స్వయం
జీవేఽస్మిన్ ఖలు నిర్వికల్పమహమిత్యుద్బోధనిష్పాదకః |
చక్రేఽస్మిన్ సవికల్పబోధకమహన్తత్త్వం మహాన్ ఖల్వసౌ
సమ్పుష్టం త్రిగుణైస్తమోఽతిబహులం విష్ణో భవత్ప్రేరణాత్ || ౫-౫ ||
సోఽహం చ త్రిగుణక్రమాత్త్రివిధతామాసాద్య వైకారికో
భూయస్తైజసతామసావితి భవన్నాద్యేన సత్త్వాత్మనా |
దేవానిన్ద్రియమానినోఽకృత దిశావాతార్కపాశ్యశ్వినో
వహ్నీన్ద్రాచ్యుతమిత్రకాన్ విధువిధిశ్రీరుద్రశారీరకాన్ || ౫-౬ ||
భూమన్మానసబుద్ధ్యహఙ్కృతిమిలచ్చిత్తాఖ్యవృత్యన్వితం
తచ్చాన్తఃకరణం విభో తవ బలాత్సత్త్వాంశ ఏవాసృజత్ |
జాతస్తైజసతో దశేన్ద్రియగణస్తత్తామసాంశాత్పున-
స్తన్మాత్రం నభసో మరుత్పురపతే శబ్దోఽజని త్వద్బలాత్ || ౫-౭ ||
శబ్దాద్వ్యోమ తతః ససర్జిథ విభో స్పర్శం తతో మారుతం
తస్మాద్రూపమతో మహోఽథ చ రసం తోయం చ గన్ధం మహీమ్ |
ఏవం మాధవ పూర్వపూర్వకలనాదాద్యాద్యధర్మాన్వితం
భూతగ్రామమిమం త్వమేవ భగవన్ ప్రాకాశయస్తామసాత్ || ౫-౮ ||
ఏతే భూతగణాస్తథేన్ద్రియగణా దేవాశ్చ జాతా పృథఙ్-
నో శేకుర్భువనాణ్డనిర్మితివిధౌ దేవైరమీభిస్తదా |
త్వం నానావిధసూక్తిభిర్నుతగుణస్తత్త్వాన్యమూన్యావిశం-
శ్చేష్టాశక్తిముదీర్య తాని ఘటయన్ హైరణ్యమణ్డం వ్యధాః || ౫-౯ ||
అణ్డం తత్ఖలు పూర్వసృష్టసలిలేఽతిష్ఠత్సహస్రం సమాః
నిర్భిన్దన్నకృథాశ్చతుర్దశజగద్రూపం విరాడాహ్వయమ్ |
సాహస్రైః కరపాదమూర్ధనివహైర్నిశ్శేషజీవాత్మకో
నిర్భాతోఽసి మరుత్పురాధిప స మాం త్రాయస్వ సర్వామయాత్ || ౫-౧౦ ||
ఇతి పఞ్చమదశకం సమాప్తమ్ |