మన దేశంలో ఆంజనేయోపాసనకు ప్రాధాన్యం ఎక్కువ. అత్యధిక దేవాలయాలు ఆ స్వామికే ఉన్నాయి. శ్రీమద్రామాయణం మంత్రగర్భిత కావ్యం. అందులో పరమేశ్వర చైతన్యం విష్ణు, రుద్ర, శక్తి రూపాలతో నిక్షిప్తమై ఉంది. విష్ణుతేజం శ్రీరాముడు, శక్తి స్వరూపం సీతమ్మగా, రుద్రమూర్తి హనుమంతునిగా వ్యక్తమయ్యారు. ముగ్గురూ సమప్రాధాన్యం కలవారిగా రామాయణంలో మన్ననలందారు. శివుని అష్టమూర్తుల్లో ఒకడైన వాయువు ద్వారా రుద్రతేజం అంజనీదేవిలో ప్రవేశించింది. ఆమె కారణజన్మురాలైన అప్సరః కాంత, ఆ తల్లి తనయునిగా జన్మించాడు హనుమ. అతడు బాల్యంలోనే అలవోకగా సూర్యమండలం వరకు ఎగిరిన బలశాలి. వేదమూర్తి అయిన సూర్యుడికి శిష్యుడు. సూర్యుని నుంచి ఆయనకు వరంగా లభించిన దివ్యతేజశ్శక్తి వర్చస్సు, ఈ శక్తినే దేవతగా ఉపాసనా సంప్రదాయంలో ‘సువర్చల’ అన్నారు. రామాయణంలో తనకోసం కాక, పరులకోసం తన ప్రతాపాన్ని ప్రదర్శించినవాడు ఆంజనేయుడే. రావణుని తాను సంహరించగలిగినప్పటికీ అది శ్రీరాముని అవతార కార్యమని, అందుకు తగిన సహకారం అందించారు.
“రాముని బాణంలా లంకలోకి వెళతాను” అనడంలోనే తన వినయాన్నీ, భక్తిభావాన్ని ప్రకటించారు. జ్ఞానం, వినయం, యోగం, బలం, ధైర్యం, చాతుర్యం, వాగ్ వైభవం… ఇన్నింటి కలబోత హనుమ. అభయం, ఆనందం… ఈ రెండూ హనుమ అందించే వరాలు. భయపడిన సుగ్రీవుడికి అభయమిచ్చి శ్రీరామ మైత్రిని అందించాడు. శోకంలో ఉన్న సీతకు శ్రీరామసందేశాన్ని వినిపించి ప్రాణాలను నిలబెట్టి, సంతోషపరచాడు. సీత జాడను తెలిపి, లక్ష్మణుడి ప్రాణాలు నిలిపి శ్రీరాముని ఆనందపరచాడు. ఇలా అభయాంజనేయునిగా, ఆనందాంజనేయునిగా భాసించాడు. నరసింహుడు, హయగ్రీవుడు, గరుత్మంతుడు, వరాహస్వామి, ఆంజనేయుడు ఈ అయిదూ ఒకే తత్త్వం తాలూకు విభిన్న వ్యక్తీకరణలు. ఇది.. మంత్రపరమైన ఔచితిదర్శనం. మృగవదనం, నరశరీరం కలిగిన దేవతలు ‘క్షిప్రప్రసాద’ (వెంటనే అనుగ్రహించే) లక్షణం కలవారు.
రాక్షస సంహారంలో ప్రతాపాన్ని చూపిన నారసింహ లక్షణం, జ్ఞాన స్వరూపునిగా హయగ్రీవ స్వభావం, గరుత్మంతునిగా మహావేగం, వరాహస్వామిగా సంసార సాగరం నుంచి, శోకపంకం నుంచి ఉద్దరించే తత్వం, తనకు సహజమైన వానరాకారం- ఇవన్నీ కలబోసిన లీలలను రామాయణంలో ప్రదర్శించాడు హనుమ. అందుకే పంచముఖాంజనేయునిగా దర్శనమిచ్చాడు. అంతేకాక గజవదనుడైన గణపతితత్త్వం, హనుమతత్త్వమూ కూడా ఒకటేనని విజ్ఞుల విశదీకరణ.
“అవ్యక్త అప్రమేయ పరతత్త్వ మితడు” అని వాల్మీకి సుందరకాండలో పేర్కొన్నాడు. ‘సుతరాం ఆద్రియతే ఇతి సుందర’ అందరి ఆదరణా పొందే గుణమహిమ రూపాలు కలవాడు హనుమయే సుందరుడు. మంత్రశాస్త్రంలో హనుమ నామం సుందరుడు. అందుకే హనుమకథ ‘సుందర కాండ’గా రామాయణ రత్నమాలలో కొలికిపూసగా ప్రకాశిస్తున్నాడు. ఆదర్శవంతమైన వ్యక్తిత్వం, ఆరాధించదగిన దైవత్వం – కలబోసిన పరమేశ్వర స్వరూపమే శ్రీ ఆంజనేయస్వామి.